20.01.2023 Cuma
DÜRTÜ KONTROL BOZUKLUĞU NEDİR? | TEDAVİ VE TERAPİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Dürtü kontrol bozukluğu pek çok nedenden kaynaklı, kişinin benlik gücünün zayıflamasından kaynaklı dayanma gücü, sabır gücü zayıflamışsa kontrolsüz bir şekilde dışarıya yansıyacaktır.
DÜRTÜ KONTROL BOZUKLUĞU NEDİR? | TEDAVİ VE TERAPİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Dürtü kontrol bozukluğu pek çok nedenden kaynaklı, kişinin benlik gücünün zayıflamasından kaynaklı dayanma gücü, sabır gücü zayıflamışsa kontrolsüz bir şekilde dışarıya yansıyacaktır. Dürtüler insanı bir harekete doğru yönlendirmektedir. Dürtüler mutlaka hazla beraber tatmin olmak ister. Dürtünün doyumu ile beraber bedensel ve ruhsal olarak dengeli hale gelir.
Dürtülerin tatmin sırasında ahlaki veya gerçekliğin, etik değerlerin de gözetilmesi, kişinin benlik gücünün yerinde olduğu anlamına gelir. Son dönemlerde gençlerin ailesi, çocuklarının öfkeli ve çok sabırsız olmasından dolayı yakınmaktadır. Bu durumun en önemli sebeplerinden birisi de bebeklikten itibaren ailelerin doğru sınırla koyamaması, yaşına uygun sorumluluklar verilmemesi gibi doğru iletişim kurulmamasından kaynaklıdır.
Yaş büyüdükçe kişinin dürtüleri kontrol etme, erteleme ve doyurma gibi durumları kavramaya ve öğrenmeye başlar. Aksi durumda dürtü kontrol bozukluğu gelişebilir ve günlük yaşamı olumsuz yönde etkileyebilir. Tedavi edilmesi gereken ruhsal hastalıklardan birisidir. En sık karşılaşılan davranışlar arasında saldırganlık, duygularını kontrol edememesi sonucu kişinin hayatını ve malına zarar veren olaylar söz konusudur.
DÜRTÜ KONTROL BOZUKLUĞUNUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Dürtü kontrol bozukluğu küçük bir nedenden kaynaklanan durumlarda bile aniden başlayan saldırganlık, eşyaları fırlatma, yumruk atma veya vurup kırmak gibi davranışlar gözlemlenir. Normal yaşantısında birey saygılı ve sakin bir tutumda olsa da ani duygu patlaması sonucu çevresine zarar verme gibi aşırı tepkilerle kişiyi şaşırtabilir.
Sık görülen klinik bir sorun ve insan davranışının temel bir özelliği olan dürtüler, farklı şekillerde tanımlanabilir. Dikkatsizlik sonucu zararlı davranışları öngörmeme veya sabırsızlık gözlemlenebilir. Risk almak, plan yapmada sıkıntılar yaşaması ve zihnini kriz sırasında çabucak toparlayamaması gibi belirtiler dürtü kontrol bozukluğuna işaret edebilir. Odaklanma sıkıntısı, plan yapamadan ve yeteri kadar düşünmeden aniden hareket etmek yine belirtiler arasında yer alır.
- Kendileri veya başkaları için zarar verici birtakım eylemleri yapmak için tahrik ya da dürtülere direnemezler.
- Eylemi gerçekleştirmeden öncesi sürekli olarak artan bir gerilim veya uyarılma duygusu hissederler.
- Kriz anında memnuniyet, rahatlama veya zevk hissedilir.
- Eylem yaşandıktan hemen sonra kendini kınama, pişmanlık veya suçluluk duyarlar.
Dürtü kontrol bozukluğu olan hastaların, çevresinde zararlı olabilecek eylemleri tekrarlama dürtüsü hisseder. Arzuladığı eylemi gerçekleştirdiği sırada yüksek oranda haz duygusu hissetmesi ile karakterize bir sinir bozukluğudur. Yapmayı arzuladığı eylemin doğru olmadığını bilmesine rağmen dürtülerine engel olmaz. Sürekli olarak aklı o eylemdedir, yapmak istediği olay dışında bir şey düşünemez hale gelir.
Dürtü kontrol bozukluğu nedenleri arasında bireyde özellikle çevresel ve genetik faktörlerle ilişkili olabileceği düşünülmektedir. Eylemin olumsuz sonuçlara neden olacağını bildiği halde tekrarlayıcı bir şekilde sürdürmeleri, amaçladığı eylemi yapmamak konusunda çabalarına rağmen eylemi gerçekleştirme ve gerçekleştirirken yoğun haz almaları ortak özellikler arasındadır.
Dürtü kontrol bozukluğu olan bireylerde, sergilenen davranışlardan zevk almak veya rahatlama hisseder. Yanlış davranış öncesinde gerginlik hisseder, insanlara veya çevresine zarar verme hususunda dürtülerine engel olamaz. Yapmak istenen eylemi planlı ya da plansız olması, davranıştan sonra suçluluk, pişmanlık gibi ağır belirtiler gösterir. Kavga bozukluğu olan bireylerde de bu tarz belirtiler görülebilir.
DÜRTÜ KONTROL BOZUKLUKLARI NELERDİR?
Yeme bozukluğu, cilt yolma, nemfomani (cinsel dürtü bozukluğu), alışveriş bağımlılığı ve internet bağımlılığı da hastanın eylemi kontrol altına alma konusunda sıkıntı yaşadığı, dürtü kontrol bozukluğunun görüldüğü durumlar içerisinde yer almaktadır. Dürtü bozukluğu çeşitleri beşe ayrılır, bunlar;
- Patolojik kumar oynama
- Trikotillomani (Saç yolma hastalığı)
- Aralıklı patlayıcı bozukluk
- Kleptomani (Çalma hastalığı)
- Piromani (Yangın çıkarma hastalığı)
Patolojik kumar oynama, tekrarlayıcı bir şekilde kumar oynama eylemidir. Bireyin zihni devamlı olarak kumarla meşguldür. Kumar oynamayı durdurma, kontrol etmek ve azaltmak konusunda başarılı olamaz.
Trikotillomani – saç yolma hastalığı tekrarlayıcı şekilde çekilerek koparılması durumudur. Saç tellerin sürekli olarak koparırken yüksek oranda haz duygusu yaşamaktadır. Bu eylemi durdurmak hasta için oldukça zordur. Tatmin duygusu bitene kadar saçlarını yolmaya devam eder.
Aralıklı patlayıcı bozukluk, kişinin çevresinde bulunan kişilere karşı agresif ve saldırgan davranışlarını durduramamasıdır. Saldırganlık davranışı herhangi bir durumla açıklanamayacak kadar büyük olur. Saldırganlık davranışı herhangi bir durumla açıklanamayacak kadar yüksektir. Bu dürtü kontrol bozukluğu genel olarak erkeklerde daha sık görülür.
Kleptomani – çalma hastalığı kişinin dikkatini çeken eşyaya karşı ihtiyacı olmamasına rağmen tekrarlayıcı bir biçimde çalma dürtüsüne karşı koyamayıp çalması olayıdır.
Piromani – yangın çıkarma hastalığı bireyin ateş yakma sonrasında çıkacak yangına tanıklık etme hazzı yaşar. Planlanmış ateşe verme davranışları sergilemesi ile beraber karakterizedir. Yangı çıkartmak için ciddi hazırlıklar içerisinde olurlar. Erkeklerde görülme oranı kadınlara oranla daha fazladır. Yoğun olarak çocukluk döneminde başlamaktadır.
DÜRTÜ KONTROL BOZUKLUĞUNUN TEDAVİ YOLLARI NELERDİR?
Dürtü kontrol bozukluğu tanı kriterleri genel olarak psikiyatri görüşü ile tespit edilir. Tedavi ilaçlar ve psikoterapiyle beraber yürütülmektedir. Bu tedavi yöntemlerinde en önemli durum, yanı konulduktan sonra süreci iyi takip etmek ve dikkatli olmaktır. Aynı şekilde hasta bu süreç içerisinde sağlığına dikkat etmelidir. Çoğunlukla bitkisel besinler tüketmelidir.
Dürtü kontrol bozukluğu hastalarının iyileştirici yöntemlerden biriside bilişsel davranış terapisi olarak tanımlanır. Önemli olan husus, dürtüleri tetikleyen etkenleri bilmek ve denetlemektedir. İlaç tedavilerinde genellikle dürtü kontrol bozukluğunun yanı sıra başka hastalıkların olmasına göre tercih edilmektedir.
Bu hastalık türünün tedavi yok gibi gözükse de doğru uzman psikolog ile beraber tedaviye olumlu yönde tepki verecektir. Dürtü kontrol bozukluğu, özelliğine göre birbirinden farklı şekilde rahatsızlıklardandır. Fakat bu hastalıklara sahip kişilerin gösterdiği ortak davranışlar bulunur.
Yanlış olan davranışa karşı yapma isteği ve bu isteğe karşı kontrol kaybı yaşar. Yapılan davranışın olumsuz ve kötü yönde sonuçlar olabilecek bir eylemin olduğu bilindiği halde tekrar tekrar yapmaya devam etmek yine davranışlar arasında yer alır. Sorunlu olan davranışı yapmak istemese de eylemi gerçekleştirmeye devam etmesidir. Yanlış olan eylemi gerçekleştirirken haz ve tatmin duygusu hisseder.
DÜRTÜ KONTROL BOZUKLUKLARININ NEDENLERİ
Dürtü kontrol bozukluklarının nedenleri, tam olarak belirlenememiştir. Uzmanlar tarafından bu hastalığın kişilik özellikleri, çevresel faktörler ve genetik gibi sebepler ile ortaya çıktığı tahmin edilmektedir. Dürtü kontrol bozukluğu, beyin hasarı gibi fiziksel bir olay sonrası ortaya çıkabilir. Yeme, uyku ve kaygı bozukluğu da dürtü kontrol bozukluğuna sebep olabilecek rahatsızlıklardan birkaçıdır.
Alkol ve madde kullanımı yine dürtü kontrol bozukluklarının belirtilerini ortaya çıkarır ve kişilerin hissettiği dürtülerin daha kötüye gitmesine neden olur. Travmatik beyin hasarı gibi fiziksel olaylarla birlikte yine ortaya çıkabilir. Dürtü kontrol bozukluğu olan kişinin çoğu dayanılmaz hale gelebilecek düzeyde bir iç gerilim yaşar. Dürtü davranışa döndüğünde gerginlik geçici olarak zevk ve hafiflik hisseder.
Genellikle davranışsal bağımlılıklar olarak alkol veya uyuşturucu gibi bağımlılıklar yine dürtüleri engellemesine karşı daha olumsuz etki eder. Dürtü kontrol bozukluğuna sahip kişinin yaptığı eylemler, beynin merkezlerini etkileyebilir. Madde bağımlılığı ile benzer durumlarda kişide bağımlılık oluşturabilir. Çoğu zaman planlamadan gerçekleştirilen eylem sonrasında hissettiği dürtü ve iç gerilim üzerinde hareket etmeleri onlara memnuniyet hissettirir.
EN ÇOK OKUNAN MAKALELERİMİZ
TOKSİK İLİŞKİ NASIL YÖNETİLİR?
ŞİDDETİN ÇOCUKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
PSİKOLOG TERCİHİ NEYE GÖRE YAPILIR?
